گۆڕینی دیمەنی شاری هەولێر: پێویستی بەپەلە بۆ بەرزکردنەوەی گواستنەوەی گشتی و ڕێگاوبانی سەلامەتتر
هەولێر، پایتەختی هەرێمی کوردستان، بە ناوچەیەکی پڕ وزە و گەشەکردنی خێرا ناسراوە. بەڵام لەناو ئەم زیندووییەدا نیگەرانییەکی زەق هەیە، نەبوونی گواستنەوەی گشتی و ڕێژەی مەترسیداری ڕووداوەکانی ڕێگاوبان. ساڵانە ژمارەی ئۆتۆمبێلەکانی سەر ڕێگاکان چەند هێندە زیاد دەکات و ئەمەش دەبێتە هۆی قەرەباڵغی و ڕووداو و تێکچوونی کوالیتی ژیان. لە کاتێکدا کە چاوەڕوانی دەیەی داهاتوو دەکەین، زۆر گرنگە نەک تەنها پرسی گواستنەوە بەڵکو ڕێوشوێنی بەرزکردنەوەی سەلامەتی ڕێگاوبان و کەمکردنەوەی ڕووداوەکان جێبەجێ بکەین.
شەقامەکانی هەولێر تادێت بە ئۆتۆمبێلی تایبەتەوە گیرۆدە دەبن، چونکە زۆربەی خەڵک بۆ هاتووچۆ پشت بە ئۆتۆمبێلەکانیان دەبەستن. ئەم پشتبەستنە لە نەبوونی سیستەمێکی گواستنەوەی گشتی متمانەپێکراوەوە سەرچاوە دەگرێت. جگە لەوەش، سروشتی شل و شلۆقی شەقامەکان، کە دوکانە بێ مۆڵەتەکان دەستدرێژی دەکەنە سەر شەقامەکان و پیادەکان بە ئۆتۆمبێلەکانەوە بۆ شوێنکەوتنەوە خەریکی خۆلێدانن، مەترسی ڕووداوەکان زیاتر دەکات. دیارە کە ڕێبازێکی گشتگیر پێویستە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەردوو تەحەددیاتی گواستنەوە و سەلامەتی کە ڕووبەڕووی شارەکە دەبێتەوە.
 |
| پاڕکی شار - هەولێر، چرکاندنی وێنەکە Dr. Osama Shukir Muhammed Amin |
دیدگایەک بۆ گۆڕانکاری
بۆ چارەسەرکردنی پرسی ڕووداوی هاتوچۆ، هاوشانی بەرزکردنەوەی گواستنەوەی گشتی، پێویستە ڕێکارەکان جێبەجێ بکەین بۆ ئەوەی شەقامەکانی هەولێر بۆ هەمووان سەلامەتتر بن. ئەم دیدە دروستکردنی پردی پیادە و دەروازەی ژێرزەوی لە چوارڕێیانە قەرەباڵغەکاندا لەخۆدەگرێت، کە ڕێڕەوی سەلامەت بەسەر ڕێگاکان یان ژێر ڕێگاکاندا بۆ پیادە دابین دەکات. سەرەڕای ئەوەش، پاککردنەوەی شەقامەکانی شەقام لە پێکهاتە بێ مۆڵەتەکان و فرۆشیارە نایاساییەکانی سەر شەقامەکان دەبێتە هۆی دروستکردنی شوێنی زیاتر بۆ پیادە و باشترکردنی بینین بۆ شۆفێران، ئەمەش ئەگەری ڕووداوەکان کەمدەکاتەوە. جگە لەوەش زیادکردنی وێستگەی پاس و شوێنی چاوەڕوانی دیاریکراوتر دەبێتە هۆی هاندانی خەڵک بۆ بەکارهێنانی گواستنەوەی گشتی، بەمەش ژمارەی ئۆتۆمبێلەکان لەسەر ڕێگاکە کەم دەبێتەوە و مەترسی پێکدادان کەم دەبێتەوە.
نەخشەڕێگا
جێبەجێکردنی ئەم ڕێوشوێنە سەلامەتیانە پێویستی بە هەوڵێکی هاوئاهەنگ هەیە لەلایەن لایەنە پەیوەندیدارە جیاوازەکانەوە، لەوانەش دەزگاکانی حکومەت، پلاندانەرانی شار، جێبەجێکردنی یاسا و ڕێکخراوە کۆمەڵایەتییەکان. پێویستە کۆبوونەوەکانی پلاندانانی هاوبەش ئەنجام بدرێن بۆ دیاریکردنی ناوچە مەترسیدارەکان و یەکەمایەتیدان بە دەستێوەردانەکانی سەلامەتی. پێویستە سەرچاوە بۆ دروستکردنی ژێرخانی پیادە و جێبەجێکردنی ڕێساکان تەرخان بکرێت بۆ ڕێگریکردن لە دەستدرێژی بێ مۆڵەت بۆ سەر شەقام و شەقامەکان. هەروەها هەڵمەتەکانی هۆشیاری گشتی دەتوانن دانیشتووان پەروەردە بکەن سەبارەت بە گرنگی سەلامەتی ڕێگاوبان و هاندانی ڕەفتاری بەرپرسیارانە لەسەر ڕێگاکان.
زاڵبوون بەسەر ئالەنگارییەکاندا
لە کاتێکدا دیدگای ڕێگاوبانی سەلامەتتر زۆر ناچارکەر و سەرنجڕاکێشە، بەڵام دەبێت چارەسەری تەحەددیاتی وەک سنووردارکردنی بودجە، ڕەشنووسی بیرۆکراتی و بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانکاری بکرێت. میکانیزمە داهێنەرەکانی دارایی، وەک هاوبەشی گشتی و تایبەت و دەستپێشخەرییەکانی کراودفاندینگی کۆمەڵگە، دەتوانن تەواوکەری بودجەی حکومەت بۆ پڕۆژەکانی ژێرخانی بن. سەرەڕای ئەوەش، پرۆسەی پەسەندکردنی ڕێکخراو و چاکسازییە ڕێکخراوەییەکان دەتوانن جێبەجێکردنی ڕێوشوێنی سەلامەتی خێراتر بکەن. پەیوەندیکردن لەگەڵ کۆمەڵگە ناوخۆییەکان و داوای زانیاری و پشتگیریان زۆر گرنگ دەبێت بۆ زاڵبوون بەسەر بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانکاری و پەروەردەکردنی کلتوری سەلامەتی ڕێگاوبان.
بەڵێنی داهاتوویەکی سەلامەتتر
بیهێنە بەرچاوت هەولێر دە ساڵ لەمەودوا: شارێک کە پیادە بتوانن بە ئاسانی و متمانە بەخۆبوون لە شەقامەکاندا بڕۆن، دوور لە ترسی ڕووداوەکان. وێنەی ڕێگاکان کە بە پردی پیادە و دەروازەی ژێرزەوی ڕازێنراونەتەوە، کە ڕێڕەوی سەلامەت بۆ هەمووان پێشکەش دەکەن. پێشبینی کۆمەڵگەیەک بکە کە یەکگرتوو بێت لە پابەندبوونی خۆی بە سەلامەتی ڕێگاوبان، لەگەڵ گواستنەوەی گشتی کە وەک کاتالیستێک بۆ گۆڕانکاری خزمەت بکات. بە یەکەمایەتیدان بە هەردوو دەستپێشخەرییەکانی گواستنەوەی گشتی و سەلامەتی ڕێگاوبان، دەتوانین شارێک دروست بکەین کە نەک تەنها کارا و دەستڕاگەیشتن بەڵکو سەلامەت و بەردەوام بێت بۆ نەوەکانی داهاتوو.
لێرەدا پێنج کاری لەپێشینە دەخەینەڕوو بۆ باشترکردنی گواستنەوە و سەلامەتی ڕێگاوبانی هەولێر
1. وەبەرهێنان لە ژێرخانی گواستنەوەی گشتی:
یەکەم و سەرەکیترین کار دەبێت پەرەپێدانی سیستەمێکی گواستنەوەی گشتی متمانەپێکراو و کارا بێت. ئەمەش بریتییە لە دابینکردنی پاسی نوێ، دروستکردنی هێڵی پاسی تایبەت، و دامەزراندنی وێستگەی پاسی مۆدێرن کە بە خزمەتگوزارییەکانی وەک دانیشتن، شوێنی حەوانەوە و نمایشی زانیاری لە کاتی ڕاستەقینەدا تەیارکراون.
2. جێبەجێکردنی ڕێوشوێنی سەلامەتی پیادە:
بەرزکردنەوەی سەلامەتی پیادە دەبێت یەکەمایەتی سەرەکی بێت بۆ کەمکردنەوەی ئەو ڕووداوانەی کە پیادەکان تێیدا بەشدارن. ئەمەش دەتوانرێت بە دروستکردنی پردی پیادە و دەروازەی ژێرزەوی لە چوارڕێیانە قەرەباڵغەکان، باشترکردنی ژێرخانی شەقامەکان، و جێبەجێکردنی ڕێساکان بۆ ڕێگریکردن لە دەستدرێژی لەلایەن فرۆشیار و پێکهاتە بێ مۆڵەتەکانەوە بەدەستبهێنرێت.
3. بەرەوپێشبردنی بژاردەی گواستنەوەی بەردەوام:
هاندانی بەکارهێنانی شێوازەکانی گواستنەوەی بەردەوام، وەک ڕۆیشتن بە پێ، پاسکیلسواری و هاتوچۆی ئۆتۆمبێل، زۆر گرنگە بۆ کەمکردنەوەی قەرەباڵغی هاتوچۆ و دەردانی گازی ژەهراوی. دەستپێشخەرییەکانی وەک بەرنامەکانی هاوبەشکردنی پاسکیل، ناوچەی دۆستی پیادە، و هاندانەکانی هاتوچۆی ئۆتۆمبێل دەبێ لە پێشینەدا بن بۆ دابینکردنی هەڵبژاردەی گواستنەوەی بەدیل بۆ دانیشتووان.
4. جێبەجێکردنی ڕێساکانی هاتوچۆ:
جێبەجێکردنی توندی یاساکانی هاتوچۆ زۆر گرنگە بۆ پێشخستنی سەلامەتی ڕێگاوبان و کەمکردنەوەی ڕووداوەکان. ئەمەش بریتییە لە سەرکوتکردنی خێرایی، لێخوڕینی بێباکانە و وەستانی ئۆتۆمبێل بە شێوەیەکی نایاسایی، هەروەها دڵنیابوون لە پابەندبوون بە سیگناڵەکانی هاتوچۆ و دیسیپلینی هێڵەکان. جێگیرکردنی ئەفسەرانی جێبەجێکردنی هاتوچۆ و دانانی کامێرای چاودێری دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە ڕێگریکردن لە سەرپێچیەکانی هاتوچۆ و باشترکردنی سەلامەتی گشتی ڕێگاوبان.
5. بەرزکردنەوەی هۆشیاری و پەروەردەی گشتی:
پەروەردەکردنی خەڵک سەبارەت بە گرنگی سەلامەتی ڕێگاوبان و ڕەفتاری بەرپرسیارانەی گواستنەوە زۆر گرنگە بۆ پەروەردەکردنی کلتوری سەلامەتی. پێویستە هەڵمەتەکانی هۆشیاری گشتی، بەرنامەکانی قوتابخانە و دەستپێشخەرییەکانی گەیاندنی کۆمەڵگا دەستپێبکرێن بۆ پێشخستنی شێوازەکانی لێخوڕینی سەلامەت، هۆشیاری پیادە، و سوودەکانی بەکارهێنانی گواستنەوەی گشتی.
بە یەکەمایەتیدان بەم پێنج کارە، هەولێر دەتوانێت هەنگاوی بەرچاو بەرەو باشترکردنی کارایی گواستنەوە و سەلامەتی ڕێگاوبانەکان بەدەستبهێنێت، دواجار ژینگەیەکی شارستانی گونجاوتر و بەردەوامتر بۆ دانیشتووانەکەی دروست دەکات.
دۆخی گواستنەوەی گشتی و شەقامەکانی نێوان باکۆ و هەولێر جیاوازییەکی بەرچاوی هەیە بەهۆی هۆکارەکانی وەک پەرەپێدانی ژێرخانی ئابووری، ستراتیژی پلاندانانی شارەکان، کاریگەرییە کولتوورییەکان. لێرەدا چەند جیاوازییەکی سەرەکی نێوان ئەو دوو شارە دەخەینەڕوو:
بە لەبەرچاوکردنی نزیکی و خێرا گەشەی شاری باکۆی وڵاتی ئازەربایجان، دەتوانین بەراوردێک بکەین و بەرچاومان زیاتر ڕوون بێت، بۆچی باکۆ وەکو نمونەی بەراورد، پێشکەوتن و خێرا بوژانەوەی باکۆ نزیکە لە خێرا هەنگاوەکانی هەولێر، بەڵام ژێرخانیی جیاواز و شیوازی کاری جیاواز دەرەنجامی بەراوردەکە دەگۆڕێت، وە هۆکارێکی تر کە باکۆ، ئەوەیە بەندە پێشتر چەند ساڵێک لەمەوبەر سەردانی باکۆم کردوە و ژێرخان و هۆکاری گواستنەوەی گشتی و سەلامەتی ڕیگاوبانەکان پێی ئاشناین جیا لەو هەموو نزیکیەیی تر کە وا دەکات بۆ بەراورد گونجاوتر بێت لە دوبەی و ئەستەنبوڵ و پایتەختی وڵاتانی زۆر پێشکەوتوو!
لەم چوار خاڵەی خوارەوەدا جیاوازی و ئومێدی باشترکردن ببینە:
1. ژێرخانی گواستنەوەی گشتی:
- باکۆ: باکو سیستەمێکی گواستنەوەی گشتی تاڕادەیەک گەشەسەندوو و باشی هەیە، کە تۆڕەکانی میترۆ و پاس و ترام لەخۆدەگرێت. میترۆی باکو بەتایبەتی، یەکێکە لە سیستمە بەرفراوان و کارامەکانی میترۆ لە ناوچەکەدا، ڕۆژانە خزمەت بە ملیۆنان سەرنشین دەکات.
- هەولێر: لەبەرامبەردا ژێرخانی گواستنەوەی گشتی هەولێر کەمتر گەشەسەندووە. لە کاتێکدا هەندێک خزمەتگوزاری پاس بەردەستن، بەڵام زۆرجار لە ڕووی ڕووماڵکردن و فرێکوێنسییەوە سنووردارە. هەولێر سیستمی میترۆی نییە، ڕەنگە تۆڕی پاسەکانی ئێستا بەشێوەیەکی گونجاو پێداویستییەکانی زیادبوونی دانیشتووان دابین نەکات.
2. تۆڕی ڕێگاوبان و بەڕێوەبردنی هاتوچۆ:
- باکو: باکو شانازی بە تۆڕێکی ڕێگاوبانی مۆدێرن دەکات کە شەقام و شەقام و ڕێگاوبانەکانی بە باشی پارێزراون. ڕێوشوێنی بەڕێوەبردنی هاتوچۆ، وەک گڵۆپی هاتوچۆ، هێماکانی ڕێگاوبان و نیشانەکردنی هێڵەکان جێبەجێ دەکرێن بۆ دڵنیابوون لە هاتوچۆی نەرم و سەلامەتی.
- هەولێر: تۆڕی ڕێگاوبانی هەولێر، وێڕای فراوانبوون، ڕووبەڕووی ئاستەنگەکانی وەک قەرەباڵغی، نەبوونی هێمای پێویست، و چاککردنی ناڕێک و پێکەوە دەبێتەوە. دەتوانرێت بەڕێوەبردنی هاتوچۆ باشتر بکرێت بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی وەک قەرەباڵغی هاتوچۆ، وەستانی ئۆتۆمبێل بە شێوەیەکی نایاسایی، و سەلامەتی پیادە.
3. ژێرخانی پیادە:
- باکو: باکو شەقام و شەقامی دۆستی پیادەی هەیە، لەگەڵ دەروازەی دیاریکراو بۆ پیادە و پردی پیادە و ڕێڕەوی ڕۆیشتن بە باشی لە زۆر ناوچەدا. هەوڵەکان دەدرێت بۆ ئەوەی سەلامەتی و دەستگەیشتن بە پیادە لە پێشینەدا دابنرێت.
- هەولێر. لەوانەیە لە هەندێک ناوچەدا شەقامە شۆستە و دەروازەکانی پیادە بەس نەبن یان بە خراپی پارێزگارییان لێ بکرێت، ئەمەش ئاستەنگ بۆ ئەو پیادە دروست دەکات کە بە شەقامەکانی شاردا دەڕۆن.
4. هۆکارە کولتوورییەکان و شێوازی بەکارهێنان:
- باکۆ: لە باکۆ ڕەنگە پشتبەستنێکی زیاتر بە گواستنەوەی گشتی لەنێو دانیشتووانی شارەکەدا هەبێت، ئەمەش بە لەبەرچاوگرتنی ژمارەی دانیشتوانی شارەکە و سیستەمی ترانزێتی دامەزراوتر. ڕەنگە نۆرم و ئارەزووە کولتوورییەکان کاریگەرییان لەسەر هەڵبژاردنی گواستنەوە هەبێت، زۆرێک لە دانیشتووان خوویان بە بەکارهێنانی هاتوچۆی گشتی بۆ هاتووچۆی ڕۆژانەیان گرتووە.
- هەولێر: لە هەولێر، ڕەنگە شێوازی گواستنەوەی باڵادەست ئۆتۆمبێلی تایبەت بێت، ئەمەش ڕەنگدانەوەی هۆکارەکانی وەک کەمبوونەوەی چڕی دانیشتوان، سنوورداربوونی بژاردەی گواستنەوەی گشتی، و حەزە کولتوورییەکان بۆ جووڵەی تاکەکەسییە. بەڵام لەگەڵ بەردەوامبوونی گەشەکردن و شارنشینی شارەکە، ڕەنگە خواست لەسەر باشترکردنی بەدیلەکانی گواستنەوەی گشتی زیاد بکات.
بە کورتی، لە کاتێکدا هەردوو شاری باکو و هەولێر شارێکی دینامیکین و پڕ لە جولەن، دیمەنی گواستنەوەی ناوازەیان هەیە، باکۆ بە گشتی بە بەراورد بە هەولێر چێژ لە سیستەمێکی گواستنەوەی گشتی و ژێرخانی پیادە گەشەسەندووتر وەردەگرێت. بەڵام هەولێر توانای گەشەکردن و باشتربوونی هەیە، لەگەڵ دەرفەتی وەبەرهێنان لە فراوانکردنی تۆڕەکانی گواستنەوەی گشتی، بەرزکردنەوەی ژێرخانی ڕێگاوبان، و پێشخستنی چارەسەری گواستنەوەی بەردەوام.
دەرەنجام
ئێستا کاتی دەستبەکاربوون و بەرنامەڕێژییە. هەولێر توانای چاوەڕوانی زیاتری نییە بۆ چارەسەرکردنی ئاستەنگەکانی گواستنەوە و سەلامەتی ڕێگاوبانەکان. بە وەبەرهێنان لە بەرزکردنەوەی گواستنەوەی گشتی و جێبەجێکردنی ڕێوشوێنی سەلامەتترکردنی شەقامەکانی شارەکە، دەتوانین ڕێگا بۆ داهاتوویەکی گەش خۆش بکەین. با ئەم دەرفەتە بقۆزینەوە بۆ ئەوەی هەولێر بگۆڕین بۆ شارێکی نمونەیی، کە دانیشتووان بتوانن بە سەلامەتی گەشت بکەن، هەروەها شەقامەکان زیندوو و بەخێرهاتن و لەبار بن بۆ ژیانی کۆمەڵایەتی.
سۆران عبدالرحمن
٢٢/٤/٢٠٢٤